臺灣博碩士論文加值系統

凡研讀越南歷史之學者都承認「研究越南宗教一定要談到佛教，研究越南佛教，則不能忽略陳朝佛教。」陳朝(1225-1400)開國皇帝陳太宗(1230-1291),俗名陳煚，是一位文武兼備的英雄。1258年，他帶領越南人民軍戰勝入侵的蒙古軍隊，護衛國家獨立、和平。在陳太宗統治下之，越南的政治、文化、宗教皆盛極一時，特別是佛教、禪學思想的發展。他將禪學逐漸滲入越南民族心，陳王朝因此被譽為佛教的黃金時期。在越南佛教史上，太宗是少見之具有多方面成就的領導人物，他不僅是為禪學的護持者、並提出重要理論基礎，形成後來竹林禪派禪學之主導思想。無論在越南歷史、禪宗史或是文學史上，陳太宗都占了舉足輕重的地位，具有相當特殊的意義。其禪學主軸「佛在心」、「見性思想」、「隨俗思想」等，更是輝映了越南民族「入世精神思想」的特色。再者，太宗禪學的最大特色在於，不僅理論基礎深厚，而且重視「行持修證的方法」。這是當代越南佛教之獨特風格，此思想體系更影響到越南日後各朝代的發展。筆者期望藉由陳太宗《課虛錄》禪學思想研究，來呈現越南禪宗思想起源的特殊風貌。
本文是以陳太宗禪學思想為中心，研究重點如下：
一、 介紹、探討陳太宗之生平與作品。
二、 探討《課虛錄》之標題意義及傳本。
三、 研究陳太宗禪學思想的內涵，主要探討「入世精神」、「三教」哲理、四山偈之含義、公案禪機，以及「行持修證的方法」如何促進禪宗成為日常的禪修生活。
四、 說明越南佛教雖然接受外來佛教精華的思想，但本國佛教亦獨具自身的禪學宗風。

There is a general agreement among most scholars of Vietnamese history that a study on Vietnamese religion history would not be complete without encompassing Vietnamese Buddhism. In the same vein, the development of Buddhism during the Chen Dynasty should be included in any probe into Vietnamese Buddhism.
Chen Tai Zong (1230-1291), commonly named Chen Jiong, was the founder and the first emperor of the Chen Dynasty (1225-1400)。He was also and a noble of great learning and valor. In AC 1258, during the Yuan Dynasty in China, Chen led the Vietnamese Army defeating the Mongolian troops. Not only did he safeguard the independence of his kingdom, he also secured peace for his subjects. During his reign, Vietnam advanced prosperously in politics, culture, and religions, especially Buddhism and Zen philosophy. With his effort and advocacy, Zen thoughts gradually permeated through the communities and gained immense popularity among the people. Zen Buddhism has hence been flourishing, and many generations have been benefited from his hard work. As a result, the Chen Dynasty is considered the golden age in Vietnamese Buddhist history.
As a rare leader of remarkable achievements in various domains, Chen Tai Zong played a significant role in the history of Vietnam and in the development of Zen Buddhism and literature. He was not only an advocate of Zen thoughts but also a pioneer proposing important theories which consolidated Zen practice and built a solid foundation for the mainstream of the Bamboo Grove Zen School (Zhu Lin Zen) founded by his grandchild Chen Ren Zong. Chen’s principal ideas such as "Buddhahood attained internally," "enlightenment of self," and "conforming to conventions" manifest the engaged spirit characteristic of the Vietnamese people. His Zen thoughts, emphasizing both theoretical investigation and earnest practice, helped create a unique style of Vietnamese Buddhism, which has exerted a far-reaching influence on the progress of later generations.
This paper, based on my research of Chen Tai Zong's Zen thoughts, aims to demonstrate the origin of Vietnamese Zen Buddhism with the hope to inspire those who are interested in Vietnamese Buddhism, culture or history. The focuses of the present study are as follows:
1. Introduction and exploration of Chen Tai Zong's life and works
2. Analyzing and discussing the meaning of the Khoa Hu Luc’s title and the difference between its two editions.
3. Review of Chen Tai Zong’s Zen thoughts, featuring the engaged spirit of Buddhism, the philosophies of Buddhism, Confucianism and Taoism, interpretations of the four-mountain verses, implications of Zen stories, and the application of Zen practice to daily life.
4. Indication that Vietnamese Buddhism, while absorbing the essence of Buddhist concepts from foreign countries, has developed its unique Zen practice.

摘要 I
ABSTRACT II
目錄 IV
第一章 緒論 1
第一節 研究動機、目的與價值 1
一、動機、目的 1
二、研究的價值 3
第二節 文獻回顧 4
一、專書 4
二、期刊 9
三、學位論文 11
第三節 研究方法 12
第四節 困難、範圍及架構 13
一、可能遭遇困難與解決方法 13
二、論文的範圍 13
三、架構 14
第二章 越南陳朝背景及陳太宗生平與著作 15
第一節 佛教傳入越南的情形 15
一、水路－經由印度路徑 16
二、陸路－經由中國大陸 17
第二節 陳朝的歷史、社會、佛教背景介紹 18
一、陳朝初期的政策 18
二、陳代佛教簡介 19
第三節 陳太宗生平及著作 23
一、家世與生平 23
二、相關編撰與作品 28
第三章 《課虛錄》研究 33
第一節 著述標題意義 33
第二節 《課虛錄》之傳本 34
一、三卷傳本 35
二、十卷傳本 40
第三節 《課虛錄》於越南佛教文學的地位 42
第四章 陳太宗的禪學思想探討 49
第一節 《課虛錄》行持修證方法（禪淨雙修） 49
一、念佛的方法 51
二、禮懺的方法 （六時懺悔課義） 54
三、靜坐的方法 56
第二節 陳太宗禪學思想 59
一、佛在心的觀點 60
二、「願望-心地」的觀點 61
三、積極入世精神與三教融合之主張 63
四、四山偈之含義 69
五、公案禪 79
第三節 陳太宗禪學思想的歷史價值 81
第五章 結論 84
參考書目 88
A. 越南文 88
B. 中文 94
附錄： 97
附錄一：《禪宗課虛語錄》 97
附錄二：43公案 173

A. 越南文
古籍(依年代排列)
1. 黎崱《安南志略》1333年。
2. 〔陳〕北越佛教總會編，《陳朝佚存佛典》，河內，1943年。（現藏在越南漢喃院圖書館）
3. 〔陳〕陳太宗撰，《課虛錄》，1943年。（現藏在越南漢喃院圖書館。）
4. 〔陳〕陳太宗，《禪宗課虛語錄》，1631年。(現存於漢喃研究院，記號AB.268。
5. 〔陳〕陳太宗《太宗皇帝御製課虚集》，刻印於明命庚子（1840年）. (現藏於越南國家圖書館, NLVNPF-0474).
6. 〔陳〕陳仁宗撰，慧原比丘重刊《竹林慧忠上士語錄》，1683年。（現藏在越南漢喃院圖書館A.1932。）
7. 〔陳〕真源禪師撰，釋慧仁刊定《安子山陳朝禪宗本行》，1812年。（現藏在越南漢喃院圖書館，記號AB.562。）
8. 〔陳〕陳太宗，《課虛錄解音》，1856年。(現存於漢喃研究院。)
9. 〔陳〕陳朝史官黎文休、黎朝史官吳士連等撰修：《大越史記全書》，河內社會科學出版，1993年）。
10. 〔後黎〕釋條條述，《越南安子山竹林諸祖聖燈語錄》，1550年（現藏在越南漢喃院圖書館，記號A.2569。）
11. 〔後黎〕釋條條重編，《三祖實錄》，1765年（現藏在越南漢喃院圖書館）。
12. 潘孚先及朱硨《越音詩集》1729年.(現藏於漢喃研究院,記號A. 1925)。
專書(依作者姓名筆劃)
1. 阮琅（即一行禪師），《越南佛教史論》，一集，河內文學出版社，1979年。Nguyễn Lang (Tức Thiền sư Nhất Hạnh), Việt Nam Phật Giáo Sử Luận, tập 1, Nhà xuất bản Hà Nội, năm 1979.
2. 阮登熟，《陳太宗的禪學》，胡志明通訊文化，1996年。Nguyễn Đăng Thục, Thiền Học Trần Thái Tông, Văn Hóa Thông tin, 1996。
3. 阮燈熟著，《越南禪學》，順化：順化出版社，1997年。Nguyễn Đăng Thục, Thiền Học Việt Nam, Nhà Xuất Bản Huế, 1997。
4. 阮雄厚著，《越南竹林禪思想之略考》，河內：社會科學出版，1997年。Nguyễn Hùng Hậu, Lược Khảo Tư Tưởng Thiền Phái Trúc Lâm， 1997。
5. 阮才詩主編，《越南佛教史》，河內社會科學出版社，1988年。Lịch sử Phật giáo Việt Nam, Nguyễn Tài Thư (chủ biên) nhà xuất bản khoa học xã hội, Hà Nội 1988.
6. 阮琅（即一行禪師），《越南佛教史論》，三集，河內文學出版社，2008年。Nguyễn Lang (Tức Thiền sư Nhất Hạnh), Việt Nam Phật Giáo Sử Luận, tập 3, Nhà xuất bản Hà Nội, năm 2008.
7. 阮惟馨《越南佛教思想》，河內：社會科學出版，一九九九年。Nguyễn Duy Hinh, Tử Tưởng Phật Giáo Việt Nam, Khoa Học Xã Hội Hà Nội, 1999。
8. 阮慧之主編，《李陳詩文》，第一集，河內社會科學出版社，1977年。Nguyễn Huệ Chi chủ biên, Văn thơ Lý Trần, tập 1, nhà xuất bản Khoa Học Xã Hội Hà Nội, năm 1997.
9. 阮慧之主編，《李陳詩文》，第二集，卷上，河內社會科學出版社，1988年. Nguyễn Huệ Chi chủ biên, Văn thơ Lý Trần, tập 2, quyển thương, nhà xuất bản Khoa Học Xã Hội Hà Nội, năm 1988.
10. 阮慧之主編，《李陳詩文》，第三集，，河內社會科學出版社，1977年. Nguyễn Huệ Chi chủ biên, Văn thơ Lý Trần, tập 3, , nhà xuất bản Khoa Học Xã Hội Hà Nội, năm 1977.
11. 阮嶼，阮光鴻譯及註解，《傳奇漫錄解音》河內社會科學出版社，2001年。 Nguyễn Dữ (Nguyễn Quang Hồng phiên âm và chú giải). Truyền kỳ mạn lục giải âm. Nxb Khoa học Xã hội. Hà Nội 2001.
12. 陳太宗撰，苕帚譯及講解《太宗皇帝御製課虚經》，西貢興隆出版社再版。1961年。 Trần Thái Tông soạn, Thiều Chửu dịch và diễn nghĩa, NXB Hưng Long, Sài Gòn, năm 1961.
13. 陳文甲《越南各作者略傳》，科學社會出版社，一九六二年。Trần Văn Giáp，Lược truyện các tác gia Việt Nam 1962，Khoa Học Xã Hội, 1962.
14. 陳太宗撰, 釋清檢譯《課虛錄》，胡志明市佛教會再版，1997年。Trần Thái Tông soạn, HT Thích Thanh Kiểm dịch, Thành Hội Phật giáo TP.HCM , năm 1997。
15. 張文鐘，《陳朝竹林禪派的禪學思想》，河內國家政治出版社，1998年。Trần Văn Chung, Tư tưởng thiền học thiền phái Trúc Lâm nhà Trần, NXB Chính Trị Quốc Gia Hà Nội, năm 1998.
16. 漢喃研究院（河內）及博古遠東學院(Paris )合作編撰《漢喃遺產數目提要》，科學社會出版社，1九九三年。Do Viện Hán-Nôm Việt Nam ( Hà Nội ) và Viện Viễn Đông Bác Cổ ( Paris ) hợp tác biên soạn， Nhà xuất bản KHXH， xuất bản năm 1993.
17. 黎孟達，《越南佛教史》第三集，胡志明綜合出版社，2006年。Lê Mạnh Thát, Lịch sử Phật Giáo Việt Nam 3, NXB Tổng Hợp TP. Hồ Chí Minh, năm 2006.
18. 黎孟達，《陳太宗全集》，胡志明市綜合出版社，2004年。Lê Mạnh Thát，Toàn Tập Trần Thái Tông，NXB Tổng Hợp TP. HCM，năm 2004.
19. 黎貴惇，《見聞小錄》竹園黎孟聊翻譯，西貢，教育部出版， 1963年。 Lê Quý Đôn, Kiến Văn tiểu lục, Trúc Viễn Lê Mạnh Liễu dịch, NXB Giáo Dục Sài Gòn, năm 1963.
20. 潘輝注，歷史學院翻譯組譯及註解，《歷朝憲章類志》， 教育出版社，2005年。Phan Huy Chú, Tổ phiên dịch Viện sử học dịch và chú giải, Lịch Triều Hiến Chương Loại Chí, NXB Giáo Dục, năm 2005.
21. 釋清慈，《越南禪師》，胡志明市佛教教會出版，1992年。Thích Thanh Từ, Thiền Sư Việt Nam, Nhà Xuất Bản Giáo Hội Phật Giáo Hồ Chí Minh, năm 1992.
22. 釋淨海，《世界佛教史》 第二集， 河內大學與教育出版社，1992年。Lịch sử Phật giáo thế giới, tập II, Tịnh Hải pháp sư, nhà xuất bản Đại Học và giáo dục chuyên nghiệp, Hà Nội, 1992.
23. 釋源藏，《佛教對越南人生活之影響》，西貢，1996。Thích Nguyên Tạng, Ảnh hưởng Phật giáo trong đời sống người Việt, Sài Gòn, 1996.
24. 釋清慈，《課虛錄講解》，胡志明市綜合出版社，二二二八年。Thích Thanh Từ, Khóa Hư Lục Giảng Giải, Nhà Xuất Bản Tổng Hợp HCM, 2008.
期刊論文(依作者姓名筆劃)
1. 阮重述，〈評論虛課錄〉，《Duoc Tue報》，第112 - 116號，1939年10月。Nguyễn Trọng Thuật, Bình luận Khóa Hư Lục, tạp chí Nam Phong, số 112 - 116, năm 1939.
2. 阮雄厚，〈陳太宗的佛教哲學探討〉，《佛學研究雜誌》第一期及第四期，河內，1994年。Nguyễn Hùng Hậu, thử tìm hiểu triết học Phật giáoTrần Thái Tông, Tạp chí nghiên cứu Phật học, kỳ 1 và kỳ 4, Hà Nội 1994.
3. 阮天眷及阮文柏研究〈黎時珍的《南藥神號》及《綱目草本》的對照〉，（〈歷史雜誌〉，第一號-272/1994，70-71頁。Nguyễn Thiên Quyến và Nguyễn Văn Bách. Đối chiếu “ Nam dược thần hiệu với Bản thảo cương mục” của Lý Thì Trần. Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, số 1(272)/1994, trang 70-71.
4. 阮公理,〈陳太宗的禪宗指南序探討〉，《漢喃雜誌》，第2號(31)，1997年，頁39-45.Nguyễn Công Lý'Về bài tựa sách Thiền tông chỉ nam của Trần Thái Tông，Tạp chí Hán Nôm， Số 2 (31)， 1997，Tr.39-45。
5. 阮公理，〈一些李陳文學之特點〉，《漢喃雜誌》，第2號(47)，2001年，頁8-15.Nguyễn Công Lý, Mấy đặc điểm văn học Lý - Trần, Tạp chí Hán Nôm，Số 2 (47)，2001， Tr.8-15
6. 阮公理，〈佛-老-儒之融合精神於李陳佛教文學〉, 《漢喃雜誌》，第2號(51)，2002年，頁3-11.Nguyễn Công Lý, Tinh thần dung hợp tư tưởng Phật - Lão - Nho trong văn học Phật giáo thời Lý - Trần. - 2002. - Số 2 (51). - Tr.3-11
7. 吳文麗，〈陳朝佛教發展原因之初探〉，收於《陳朝禪學》，胡志明, 越南佛教會出版，1992年。Ngô Văn Lệ, Thử tìm hiểu nguyên nhân phát triển của Đạo Phật đời Trần, thu tập từ Thiền học nhà Trần, Giáo Hội Phật Giáo HCM xuất bản, năm 1992.
8. 陳氏冰清〈李陳詩文文本之初討〉，《文學雜誌》，第5，1972年。Trần THị Băng Thanh: Một vài tìm tòi bước đầu về văn bản thơ văn Lý Trần. TCVH, Số 5, 1972.
9. 陳重楊，〈喃字構造之情形-以《課虛錄解義》及《課虛錄解音》為例〉，《漢喃雜誌》，第2號(87)，2008年，頁43-57.Tình hình cấu trúc chữ Nôm qua Khóa hư lục giải nghĩa và Khóa hư lục giải âm，Tạp chí Hán Nôm, Số 2 (87)，2008， Tr.43-57
10. 潘文閣，〈苕帚居士之《課虛錄解義》譯本〉，《漢喃雜誌》,第4(53),頁51-55 Phan Văn Các，Bản dịch Khoá hư lục của cư sĩ Thiều Chửu. Tạp chí Hán Nôm， Số 4 (53)，2002，Tr.51-55
11. 嬌嫿秋，〈李陳禪師詩文之探討〉，《文學雜誌》，第6號，1965年。Kiều Thu Hoạch, Tìm hiểu thơ văn của các nhà sư Lý Trần, tạp chí Văn Học, số 6, năm 1965.
12. 黎氏清心，〈試探中國禪籍對越南李陳禪詩之影響透過一些公案〉，越南文學及東亞文學研討會，胡志明市，2007年。Lê Thị Thanh Tâm, Thử tìm hiểu ảnh hưởng thiền tịch Trung Hoa với đối với thơ thiền Việt Nam thời Lý – Trần qua một số thi ảnh trong công án, tham luận Hội nghị Văn học Việt Nam và văn học Đông Á, TP. Hồ Chí Minh, 1-2007.
13. 釋福達，〈陳太宗-建立安子竹林禪派之主張〉，《研究佛學》,第4號，2007年，頁24-33.Thích Phước Đạt, Trần Thái Tông với chủ trương thành lập thiền Phái Trúc Lâm Yên tử, Nghiên cứu Phật học, (4), 2007， tr.24-33.
學位論文(依作者姓名筆劃)
1. 阮氏清，《陳太宗課虛錄的哲學意義及文學價值》，胡志明市綜合大學畢業論文，1989年。Nguyễn Thị Thanh, ý nghĩa triết học và giá trị văn học Khóa Hư Lục của Trần Thái Tông, khóa luận tốt nghiệp Đại học Tổng Hợp TP.HCm, năm 1989.
2. 阮玉鳯，《陳太宗哲學思想》，胡志明市國家人文暨社會科學大學碩士論文，2008年。Nguyễn Ngọc Phượng, Tư tưởng triết học Trần Thái Tông, luận văn thác sĩ Đại Học Khoa Học Xã Hội Và Nhân Văn, TP. HCM, năm 2008.
3. 黎氏清心，《越南李陳禪詩與中國唐宋禪詩之比較研究》，胡志明市人文暨社會科學大學博士論文，2005年 Lê Thị Thanh Tâm, Nghiên cứu so sánh thơ thiền Đường Tống Trung Quốc và thơ thiền Lý Trần Việt Nam, luận văn tiến sĩ Đại học Khoa Học Xã Hội và Nhân Văn TP.HCM, năm2005.
工具書
1. LACVIET – mtd2005 – CVH.
2. 陳文正，《漢越辭典》，胡志明：胡志明市年輕出版社，1997年。
3. 集體作者譯，《中越辭典》，河内：社會科學出版社，2000年。
4. 韶帚，《漢越辭典》，河內：文化通訊出版社，2005年。
網路資料
1. http://lib.nomfoundation.org/collection/1/subject/3 漢喃古籍文獻典藏數位化計畫
2. http://www.viethoc.org/ 越學院
3. http://www.giacngo.vn 越南佛教覺悟學報
4. http://quangduc.com/ 廣德寺
5. http://www.nomna.org/ 保存遺產喃字會
6. http://www.hannom.org.vn/ 漢喃研究院
B. 中文
經典文獻(依時代先後排序)
1. 隋，毗尼多流支譯，《佛說象頭精舍經》，《大正藏》冊19。
2. 隋，毗尼多流支譯，《大乘方廣總持經》，《大正藏》冊9。
古籍(依時代先後排序)
1. 明，王世貞撰，《安南傳》，台北：廣文書局，1969。
2. 清，陳文為等纂修，《欽定越史通鑑綱目》，中越文化經濟協會，台北：國立中央圖書館出版，1969年。
專書(依作者姓名筆劃)
1. 耿慧玲著，《越南史論：金石資料之歷史文化比較》臺北市：新文豐，2004年。
2. 黃文樓、耿慧玲主編，《越南漢文銘文匯編——陳朝(1226-1400)》第二集，河內：漢喃研究院、嘉義：中正大學文學院、台北：新文豐，2002年。
期刊論文(依作者姓名筆劃)
1. 川本邦衛著，〈越南的佛教〉，《世界佛學名著譯叢》56冊，台北：華宇出版社，1988年。
2. 張小欣著，〈禪宗教育思想及其實踐研究〉，《東南亞研究學報》第二期，廣東：中山大學出版，2003年。
3. 劉國威著，〈從漢文文獻看越南佛教史中的印度僧人〉，《第六屆天台宗國際會議》，華梵大學，2005年十月。
4. 釋聖嚴著，〈越南佛教史略〉，《現代佛教學術叢刊》第83冊，臺北：大乘文化出版社，1980年。
5. 釋慧海，〈越南之佛教〉《現代佛教學術叢刊》，台市：大乘文化，1980-10。
6. 釋善議編譯，〈越南佛教史略〉，《世界佛學名著譯叢》57冊，台北：華宇出版社，1988年。
學位論文(依作者姓名筆劃)
1. 于在照，《越南漢詩與中國古典詩歌之比較研究》，北京：解放軍外國語學院研究生管理大隊十九隊博士論文，2007年。
2. 阮玉美，《越南佛教初傳之研究》，新竹：玄奘大學宗教學系碩士論文，2007年。
3. 阮氏垂玲，《越南竹林禪派陳欽（仁宗）之禪學思想研究》，華梵大學東方人文思想研究所碩士論文，2008年。
4. 阮氏荷安，《越南陳朝慧忠上士之禪學思想研究》，屏東：國立屏東教育大學中國語文學系碩士論文，2010年。
5. 釋清決，《越南禪宗史論》，中國社會科學院研究生院博士學位論文，2001年。
6. 孫士覺，《古越漢詩史述及文本輯考》，武漢：華中師範大學中文系博士論文，2006年
7. 黎玉山，《越南陳朝竹林禪派之研究》，佛光大學宗教學系碩士論文，2006年。
8. 釋行心，《中國臨濟禪系在越南的傳承與流變》，臺北：國立臺灣師範大學國文學系碩士論文，2006年。
工具書
1. CBETA 電子佛典集成，中華電子佛典協會，2010年。
2. 丁福保，《佛學大辭典》，天華出版事業股份有限公司，1989年。
3. 慈怡，《佛光大辭典》，高雄：佛光出版社，1989年。
4. 範慶華、李勁柳，《現代漢語語法辭典》，延吉：延邊人民出版社，2001年。
網路資料
1. http://www.litphil.sinica.edu.tw/中研院文哲所。
2. http://dict.revised.moe.edu.tw/ ‎教育部重編國語辭典修訂本。
3. http://ndltd.ncl.edu.tw台灣博碩論文知識加值系統。
4. 維基百科http://zh.wikipedia.org